Jesień i listopad, mimo oglądanych przez nas wielu zachwycających zdjęć kolorowych liści, często jest czasem, gdy myślimy o przemijaniu. Jest to moment nostalgii i wspomnień o tych, których nie ma wśród nas. Potęguje się w nas uczucie smutku. Prowadząc konsultacje kryzysowe słyszę, że lęk przed kolejną falą pandemii powoduje dodatkowy w tym czasie strach. Ze stratą osób bliskich niemal od razu kojarzy nam się żałoba. Czym ona faktycznie jest i jak sobie z nią poradzić?
Czym jest żałoba?
Żałoba jest konsekwencją straty. Najczęściej kojarzy nam się ze śmiercią. Doświadczając rozstania, utraty ciąży, bezpłodności, urodzenia chorego dziecka, czy choroby śmiertelnej naszej lub osoby nam bliskiej również możesz doświadczyć żałoby. Nie ma określonego czasu w jakim przechodzenie przez żałobę powinno się zakończyć. Wiadomym jest, że na początku emocje odczuwane ze stratą są silniejsze. Stają się „lżejsze” w miarę upływu czasu, podczas którego uruchomiają się mechanizmy radzenia sobie w sytuacji trudnej. Warto wiedzieć, że jeśli nie wychodzisz z okresu żałoby zbyt długo, przeżycie jest zbyt intensywne, skupiasz się wyłącznie na stracie, nie wypełniasz swoich obowiązków, nie odczuwasz żadnej przyjemności, nie wracasz do aktywności pełnionych wcześniej, a Twoje emocje, myśli, uczucia krążą tylko wokół straty to wtedy jest to żałoba patologiczna. Oznacza to, że pojawiają się u Ciebie objawy depresyjne i powinieneś sięgnąć po pomoc z zewnątrz np. psychoterapię. Konsekwencją braku leczenia może być rozpad związku, zerwanie kontaktów społecznych, odmówienie leczenia (w przypadku choroby), zachorowanie na depresję. Pamiętaj, że warto sięgnąć po profesjonalną pomoc. Żałoba jest doświadczeniem trudnym i bolesnym. Jest jednak również ważnym doświadczeniem, przez które trzeba przejść, aby móc odnaleźć w życiu ponownie radość i pójść do przodu mimo poniesionej straty.
Etapy żałoby
Elisabeth Kübler-Ross lekarka, autorka książki pt. „Rozmowy o śmierci i umieraniu” przedstawiła psychologiczną teorię reakcji pacjenta na wieść o nieuleczalnej chorobie i bliskiej śmierci. Warto mieć na uwadze, że proces ten może przebiegać w różnym tempie i z różnym nasileniem. Ważne jest to, aby przejść przez poszczególne etapy, tak aby wrócić do naszego naturalnego funkcjonowania.
Pięć etapów to przechodzenia przez żałobę to:
- Zaprzeczenie
Pierwszą reakcją naszego organizmu na wieść o utracie bliskiej osoby może być odrętwienie, szok, niedowierzanie, dystans. W tym etapie nie dopuszczamy do siebie zdarzenia, które miało miejsce. Często reagujemy na to zdarzenie mówiąc, że to „pomyłka” lub „zły sen”. Sytuacja wydaje nam się niemożliwa i nierzeczywista. Aby przejść do kolejnego etapu powinniśmy dopuścić do siebie, to co się wydarzyło. - Gniew
W literaturze jest nazywana „fazą ostrą”. Towarzyszą nam uczucia ogromnego smutku, cierpienia, złości. Bardzo silnie odczuwamy brak bliskiej osoby. Codzienne obowiązki sprawiają nam dużo trudności. Charakterystyczne dla tej fazy żałoby jest to, że pojawia się bunt. Kierowany jest on na bliskich, Boga, czy zmarłego. Na tym etapie doświadczamy również poczucia winy. Żałujemy niewypowiedzianych w porę słów, zbyt małej ilości czasu poświęconego osobie zmarłej. Na tym etapie warto dać upust swoim emocjom, ponieważ nieuwolnione mogę wrócić z większą siłą. - Targowanie się
Jest to etap podczas, którego możemy szukać wszelkich możliwości odroczenia danej sytuacji. W przypadku choroby śmiertelnej szukamy niekonwencjonalnych metod leczenia lub odwodzimy partnera od rozstania. Na tym etapie mogą nam również towarzyszyć myśli samobójcze, które spowodowane są tym, że nie chcemy już cierpieć. Możemy myśleć również, że połączenie się z osobą zmarłą przyniesie ulgę. Warto szczególnie zadbać o siebie na tym etapie. Pomóc może rozmową z osobą bliską lub specjalistą. - Depresja
Jest to moment kiedy zastanawiamy się nad tym, czy jest sens życia po stracie. Wydaje się nam, że „lepiej nie będzie”. Temu etapowi towarzyszy izolacja i odcięcie się od innych osób. Pojawia się częstszy płacz i jeszcze głębszy smutek. Może nam towarzyszyć zwątpienie we własne możliwości, rozczarowanie, pustka, bezsilność. Ten moment jest tym, w którym pomocne jest wsparcie najbliższych. Ważne jest to, aby przywracać osobie wiarę w jej możliwości i zachęcać do podejmowania nowych aktywności. - Akceptacja
Jest to moment, w którym odnajdujemy się w nowej rzeczywistości. Nadajemy nowe miejsce tęsknocie po osobie, którą straciliśmy w naszym życiu. Odzyskujemy wiarę w to, że dalsze radosne życie jest możliwe. Wracamy do równowagi życiowej i emocjonalnej. Zmienia się intensywność naszych emocji związana z przeżywaniem straty. Akceptujemy to, że życie ludzkie ma początek i koniec.
Życie po starcie
Niewątpliwie utracenie bliskiej naszemu sercu osoby zmienia nas bezpowrotnie. Doświadczenie procesu żałoby jest niemal wpisane w nasze życie. Istotne jest również to, aby w tym czasie otaczać się życzliwymi dla nas osobami. Nie obawiajmy się również sięgnąć po profesjonalną pomoc. Bądźmy również uważni na osoby, które doświadczają żałoby. Jeśli zauważymy niepokojące symptomy- reagujmy.
Dbajmy o siebie.
Źródło:
M. Keirse „Smutek, strata, żałoba. Jak sobie z nimi radzić? Jak pomóc innym?”
I. D. Yalom „Istoty ulotne. Opowieści psychoterapeutyczne”
I. D Yalom „Mama i sens życia. Opowieści psychoterapeutyczne”